Hành vì gian lận báo cáo tài chính đang ngày càng trở nên tinh vi và khó phát hiện hơn. Vì vậy, các nhà đầu tư đã áp dụng mô hình F – Score như một công cụ để phát hiện những điểm bất thường trong báo cáo. Cùng khám phá ngay những biến số cũng như cách mà mô hình F – Score phát hiện được sự gian lận trong báo cáo tài chính doanh nghiệp nhé!
Tìm hiểu về mô hình F core báo cáo tài chính
Xem thêm:>>>Thuyết minh báo cáo tài chính là gì? Hướng dẫn chi tiết viết báo cáo<<<
Mô hình F – Score là gì?
Mô hình F-score, còn được gọi là F-Score hoặc Piotroski F-Score, là một công cụ phân tích tài chính được phát triển bởi Joseph Piotroski vào năm 2000. Mô hình này được thiết kế để đánh giá sức khỏe tài chính của các công ty, đặc biệt là những công ty có cổ phiếu giao dịch trên thị trường chứng khoán. F-Score giúp nhà đầu tư phân tích các chỉ số tài chính để lựa chọn cổ phiếu có tiềm năng sinh lợi tốt hơn.
Khái niệm về mô hình F core
Công thức và các biến số của mô hình F – Score
Mô hình F – Score hiện đang được phát triển và chạy phân tích dựa trên 7 biến số khác nhau. Cụ thể:
RSST (Biến chất lượng kế toán dồn tích)
Công thức tính: (ΔWC + ΔNCO + ΔFIN)/Tổng tài sản bình quân
Trong đó:
- ΔWC = (Tài sản ngắn hạn – Tiền – Đầu tư ngắn hạn) – (Nợ ngắn hạn – Vay ngắn hạn)
- ΔNCO = (Tổng tài sản – Tài sản ngắn hạn – Đầu tư vào Công ty con hoặc công ty liên kết) – (Nợ phải trả – Nợ ngắn hạn – Vay dài hạn)
- ΔFIN = (Đầu tư ngắn hạn + Đầu tư dài hạn) – (Vay dài hạn + Vay ngắn hạn + Cổ phiếu ưu đãi)
Giải nghĩa:
- Hiện nay, kế toán có hai phương pháp chính là cơ sở tiền mặt và cơ sở dồn tích. Trong đó, cơ sở dồn tích được áp dụng để ghi nhận các giao dịch kinh tế. Phương pháp này có thể tạo điều kiện cho các nhà quản lý điều chỉnh lợi nhuận thông qua các nghiệp vụ kế toán không liên quan trực tiếp đến dòng tiền thực tế.
- Phân tích các điều chỉnh dồn tích giúp nhà đầu tư hiểu rõ hơn về tình hình kinh doanh của doanh nghiệp và phát hiện sớm các dấu hiệu có thể cho thấy việc thao túng báo cáo tài chính. Theo nghiên cứu, sự gia tăng biến RSST có thể liên quan đến khả năng gian lận trong báo cáo tài chính. Các doanh nghiệp có chất lượng kế toán dồn tích kém có thể dễ dàng hơn trong việc điều chỉnh số liệu trên báo cáo kết quả kinh doanh.
ΔREC (Biến động phải thu khách hàng)
Công thức tính: Δ Nợ phải thu khách hàng / Tổng tài sản bình quân
Giải nghĩa:
- Các khoản phải thu từ khách hàng cũng được ghi nhận như doanh thu của doanh nghiệp trong cùng năm hoặc cùng kỳ. Mặc dù trên thực tế, doanh nghiệp vẫn chưa thu được tiền từ phía khách hàng.
- Nhiều nhà quản lý đã áp dụng cách thức chuyển đổi khoản phải thu thành doanh thu để đạt được các mục tiêu doanh thu và lợi nhuận. Do đó, theo phân tích của tác giả, việc biến ΔREC tăng có thể làm tăng khả năng gian lận tài chính trong báo cáo tài chính.
ΔINV (Biến động hàng tồn kho trên tổng tài sản)
Công thức tính: ΔINV = Δ Hàng tồn kho / Tổng tài sản bình quân
Giải nghĩa:
- Chuẩn mực kế toán cho phép người quản lý chọn phương pháp xác định giá hàng tồn kho. Điều này có nghĩa là các nhà quản lý có thể điều chỉnh lợi nhuận bằng cách lựa chọn phương pháp tính giá hàng tồn kho phù hợp.
- Khi giá trị thuần có thể thực hiện được thấp hơn giá gốc, doanh nghiệp cần trích lập dự phòng giảm giá hàng tồn kho. Việc trích lập dự phòng giảm giá này cũng là một công cụ giúp nhà quản lý điều chỉnh lợi nhuận trong kỳ. Vì thế, sự gia tăng biến ΔINV có dấu hiệu của sự không trung thực trong báo cáo tài chính của doanh nghiệp.
SOFT ASSETS (Tỷ trọng Soft Assets trên tổng tài sản)
Công thức tính: (TSCĐ hữu hình + Tiền & các khoản tương đương tiền) / Tổng tài sản
Giải nghĩa: Soft assets là các tài sản không bao gồm tiền mặt, các khoản tương đương tiền và tài sản hữu hình. Các nhà quản lý có thể lựa chọn các phương pháp và thời gian khấu hao sao cho có lợi nhất cho doanh nghiệp. Vì vậy, nếu tỷ trọng Soft assets cao thì khả năng đã có sự gian lận trong báo cáo tài chính.
ΔCASHSALES (Biến tỷ trọng doanh thu và khoản phải thu)
Công thức tính: ( (Doanh thu thuần t – Nợ phải thu khách hàng t) / Doanh thu thuần t ) – ( (Doanh thu thuần t-1 – Nợ phải thu khách hàng t-1) / Doanh thu thuần t-1 )
Giải nghĩa: Doanh thu sẽ có tỷ lệ thuận với khoản phải thu trong bảng cân đối kế toán của doanh nghiệp. Nếu một doanh nghiệp được ghi nhận sự tăng trưởng doanh thu đáng kể, nhưng các khoản phải thu lại thấp hơn rất nhiều thì đây là một điểm bất thường. Có thể có khả năng doanh nghiệp đang thực hiện các biện pháp để làm đẹp kết quả kinh doanh. Vì vậy, khi biến ΔCASHSALES tăng, khả năng gian lận trong báo cáo tài chính có thể cao hơn.
ΔROA (Biến động tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản)
Công thức tính: (Lợi nhuận sau thuế t / Tổng tài sản bình quân t) – (Lợi nhuận sau thuế t-1 / Tổng tài sản bình quân t-1)
Một doanh nghiệp có kết quả kinh doanh tốt sẽ có chỉ số ROA tăng theo thời gian. Đây gần như là chỉ số phản ánh đúng nhất hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp. Do đó, theo phân tích từ tác giả, những BCTC ít có khả năng gian lận nhất là khi biến ΔROA tăng.
ISSUE (Phát hành cổ phiếu trong năm)
Công thức tính: ISSUE Có giá trị bằng 1 nếu trong năm có phát hành chứng khoán.
Giải nghĩa:
- Một trong những lý do chính khiến các nhà quản trị có thể thao túng báo cáo tài chính là để duy trì mức giá cổ phiếu cao.
- Để giữ cho giá cổ phiếu cao, các số liệu trên báo cáo tài chính của doanh nghiệp phải đủ mạnh để thu hút nhà đầu tư. Đối với các doanh nghiệp gặp khó khăn, việc duy trì giá cổ phiếu cao mang lại nhiều lợi ích, chẳng hạn như việc phát hành thêm cổ phiếu để huy động vốn.
- Theo tác giả, khả năng gian lận trong báo cáo tài chính là rất lớn nếu doanh nghiệp phát hành thêm cổ phiếu một cách ồ ạt.
Phân tích gian lận báo cáo tài chính dựa trên mô hình F – Score
Áp dụng mô hình F-Score, nhà đầu tư có thể nhanh chóng đánh giá mức độ tin cậy của báo cáo tài chính doanh nghiệp.
- Trường hợp 1: Điểm F-Score > 2.45: Dấu hiệu cho thấy doanh nghiệp đó có nguy cơ gian lận rất cao.
- Trường hợp 2: Điểm 2.45 > F-Score > 1.85: Khả năng tồn tại nguy cơ gian lận trong báo cáo tài chính cao.
- Trường hợp 3: Điểm 1.85 > F-Score > 1: Khả năng xuất hiện nguy cơ gian lận trong báo cáo tài chính chỉ ở mức trung bình.
- Trường hợp 3: Điểm F-Score < 1: Khả năng gian lận trong báo cáo tài chính là thấp đến rất thấp..
Nếu một doanh nghiệp có khả năng hoặc hành vi gian lận báo cáo tài chính từ cao đến rất cao thì sẽ tồn tại rất nhiều rủi ro khi đầu tư. Ngược lại, một doanh nghiệp luôn trung thực trong báo cáo tài chính sẽ là một “bến đỗ” đầu tư an toàn cho những nhà đầu tư.
Phát hiện báo cáo tài chính gian lận F core
Trên đây là toàn bộ những thông tin về mô hinh F – Score mà Matbao-Invoice muốn mang đến cho bạn. Để đánh giá hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp, bạn chỉ cần xem xét các yếu tố trong báo cáo tài chính và tính tổng điểm của các chỉ tiêu. Để có cái nhìn chính xác và toàn diện hơn, nhà đầu tư nên kết hợp sử dụng F-Score với các mô hình phân tích khác. Điều này giúp đảm bảo đánh giá được đầy đủ tình hình tài chính và hoạt động của doanh nghiệp.